Admiraals-generaal in de Nederlanden

Filips van Kleef,

Heer van Ravenstein *1456-†1528

Luitenant-Generaal van de Bourgondische gewesten 1477-1488

Admiraal van de Nederlanden 1485-1488

In 1485 stelde Maximiliaan I Filips van Kleef aan tot admiraal-generaal en op 8 januari 1487/8 vaardigde Maximiliaan een ordonnantie op het zeewezen uit. Deze datum wordt als de geboortedatum van de huidige Marine gezien.

Het wapen van Filips van Kleef was gekwartileerd van Kleef en Mark met als hartschild gekwartileerd van Valois en Bourgondië met hartschild Vlaanderen. Helmteken: Een gekroonde en geringde stierenkop. Op dit zegel luidt het omschrift: X sigillvm • dni • philippi • de • clevis • dns • de • ravestaini • 1503 [1])

Het hartschild is het wapen van Maria van Bourgondië, een zuster van Filips de Goede en gehuwd met Adolf van Kleef.

Er was vlgs de ordonnantie van 8 januari 1488 ook een admiraalsvlag.

X [10. de landsheerlijke schepen voeren de vlag van de admiraal]

Item, ordonneren Wij, dat alle Schepen van onse gehoorsaemheid, die de Zee hanteren en frequenteren sullen, aen wien sij toebehoren, of wat voor Banieren sij voeren, sullen gehouden sijn mede te voeren de Banieren, Vleugels en Standaers van onsen gemelden Admirael. [2])

Nam deel aan de Vlaamse Opstand tegen Maximiliaan van Habsburg en legde in verband daarmee zijn ambt als admiraal op 25 mei 1488 neer.

Lit.:

Oudendijk, J.K.: Een Bourgondische ridder over den oorlog ter zee. Amsterdam 1941.

Filips van Kleef, admiraal van de Bourgondische Landen 1485-1488. In: Het Leger der natie, n° 9, 1954.

Zijn vader was Adolf van Kleef-Ravenstein †1492 zo. van Adolf IVvan Kleef en Maria van Bourgondië do van Jan  Zonder Vrees.

Wapencompositie van Filips van Kleef

In een Kroniek van Froissart

Deze Kroniek van Froissart is afkomstig uit de Stadhouderlijke Bibliotheek en bevindt zich nu als pronkstuk in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het wapen Kleef-Mark met hartschilden is veel later ingeschilderd en vervangt het oorspronkelijke wapen dat wij niet kennen.[3]

Het wapen is identiek aan dat van zijn vader, gebroken met een blauwe barensteel van drie en moet dus dateren van de tijd vóór de dood van Adolf IV in 1492.

Toen zijn vrouw Francisca op 5 december 1523 kinderloos overleed, vererfde het kasteel en de heerlijkheid van Edingen aan haar zuster en erfgename Maria. Filips zelf trok zich terug in het kasteel van Wijnendale, dat sinds 1410 in handen was van de hertogen van Kleef. Hij overleed er vijf jaar later aan een beroerte. Het echtpaar werd begraven in de voormalige Dominikanenkerk te Brussel. Zijn bastaarddochter Margaretha werd opgevoed aan het Kleefse hof en trouwde in 1546 met Adolf van Meverden.

Waarschijnlijk dateert dit wapen uit de tijd van zijn admiraalschap (1485-1488) en zijn de sirenes een verwijzing naar dit ambt omdat sirenes werden geassocieerd met de zee

Rouwbord van Filips van Kleef, 1531

Boll, ev. Pfarrkirche (ehem. Stiftskirche St. Cyriakus)

Wapen van Filips van Kleef. Omschrift: Der grafen von Rafenstain alt // Wapen · fro · berchten · Der · ain · Man · (et)c(etera)a [4]

Filips van Bourgondië

†1498

Ridder G.V. n° 85, Brugge 1478

Heer van Beveren en Veere  1489

Admiraal van de Nederlanden 1491-1498

W.: ¼: 1&4: ¼: 1&4:Frankrijk met geblokte zoom; 2. 1|2 van Bourgondië en Brabant; 3. 1|2 van Bourgondië en Limburg. Hs.: Vlaanderen (Filips de Goede); 2&3: Gedwarsbalkt van acht stukken goud en blauw, in het schildhoofd drie rode ringen (La Vieuille).

C.: Een uil op blauwe en gouden helmkleden.

O.: G.V.

IL eſtoit fils d’Antoine nommé le Grand Baſtard du Bon Duc Philippe, & de Bonne de la Vieuille, Gouuerneur de la Ville de S. Omer  pour la Ducheſſe Marie, où il ſe trouua aſſiegé en l’an 147   par Louys XI. Roy de France en perſonne, qui fit ſommer ce Seigneur afin de rendre la Ville le menaçant de tuer ſondict pere, (qu’il tenoit priſonnier dez la bataille de Nancy) ſurquoy treſpondit que son pere l’auoit autrement aprins. Il aſſiſta auſſi de prendre la Ville de Chimay par Eſcallade en l’an        Despuis ſeruit Maximilien Roy des Romains, en qualité de Conſeiller & Chambelan, & fut auecque luy detenu priſonnier par ceux de Bruges en l’an 1488. Iura la paix faite entre le Roy, & ceux de ladicte Ville, ſigna auſſi les Articles de la paix entre ledict Roy ceux de Gand. Il fut employé de la part de ſon Prince en Ambaſſade vers Ferdinand le Catholique Roy d’Eſpagne, afin de demander ſa fille Ieanne en mariage pour l’Archiduc Philippe ſon fils. Il fut Commis & eſtably à l’Eſtat de Gouuerneur, Capitaine General de Namur, & Arthois, despuis de la Comté de Flandres, par lettres donnée en la Ville de Gand, 1484.

   Sa femme eſtoit Anne de Borſele, fille & principale heritiere de Wolfart Comte de Grampré, Gouuerneur de Hollande, Zelande & Frize, & de Charlotte de Bourbon ſa femme, de laquelle il procréa Adolfe de Borgougne, Seigneur de Beures Cheualier de l’Ordre, ſon Succeſſeur. Magdalene femme de Ioſſe de Cruyninghe & Anne de Bourgougne mariée à Iean de Bergues op Zoom, Seigneur de Walhaim, qui mourut deuant ſon pere à la Journée de Nancy, l’an 1477. [5])

„Zy [Anna van Borselen] trouwde in den jaare 1489 met den Heer van Beveren, die Admiraal ter Zee was en Kapitein der Guarde van Vlaanderen. Deez’ werdt vervolgens tot Heer van Veere gehuldigd, en stierf in Brugge in den jaare 1498.”

Filips van Bourgondië was de zoon van Anton van Bourgondië. Diens wapenbord in de Romboutskathedraal in Mechelen toont: A.: ¼: 1 & 4: Bourgondië nieuw; 2: 1|2 Bourgondië en Brabant; 3. 1|2 Bourgondië en Limburg. H.: Vlaanderen. Over alles heen een rode linkerschuinstreep. HK.: Blauw en goud. Wrong: rood en wit. C.: Een gouden lelie. Elders: Een uil.

Het wapenbord van Filips bevindt zich eveneens in de Romboutskathedraal.

Filips van Bourgondië-Blaton

*1465-†1524

Luitenant-admiraal 1483-1484

Admiraal van de Nederlanden 4.7.1498 - 18.5.1517

Ridder GV n° 115 Brussel 1501

Bisschop van Utrecht 1517-1524

……..heer van Blaton, Sommelsdijk en Crubeke, bastaardzoon van Filips de Goede, groot-kamerheer van Filips de Schone, ridder GV, bisschop van Utrecht. [6]

19e Kapittel, Barcelona, 1519

W.: Goud, een keper met het blazoen van Filips de Goede.

C.: Een uil op blauwe en gouden helmkleden.

O.: G.V.

Du commencement il ſeruit ſon Pere le Bon Duc Philippe de Bourgougne, & Charles ſon fils, en qualité de Conſeiller & Chambellan, & ſe trouua auec luy pluſieurs occasions de guerre, où apres auoir donné des preuues de ſa valeur & de ſa bonne conduitte, il fut eſtably à la charge d’Admiral; de la Mer de Hollande. Despuis ce Seigneur ayant choiſy l’Eſtat Eccleſiaſtique, fut esleu en l’an 1516 Euesque d’Utrecht, tant par resignation faicte en ſa faveur par Fredericq Marquis de Baden, que par l’autorité de l’Empereur Maximilien premier du nom. Eſtant en poſſeſſion de ſon Eſtat il mena la guerre contre Charles d’Egmond, Duc de Gueldres, qui par force luy oſta la Ville de Swolm. Il ſe rendit, fort aſidu & dilligent, à l’administration de ſa function Episcopale quil à exercée l’espace de ſept ans, il mourut à Dorstad en l’an 1524 giſt aupres de ſon frere Dauid de Bourgougne auſſi Euesque d’Utrecht, dans l’Eglise de S. Jean Baptiste, dudict Dorſtad; à luy ſucceda Henry de Bauieres.  

Penning van Filips van Bourgondië-Blaton: Portretkop van Filips met hoed.

L.: phs • de • bvrgvndia • eps • traiectes •.

V°: Dreganker met dolfijn. L.: • svper • oia • vincit ë veritas. (Mieris, xi 3.)

Mieris, Frans van: Beschryving der bisschoplyke munten en zegelen van Utrecht in 't byzonder. Leiden, 1726. fol. xi 3. (Foto KPK 2004).

Als bisschop van Utrecht echter voerde hij een ander wapen waarin het gouden veld werd vervangen door een gouden ingedreven spits.

Zijn zegel als bisschop van Utrecht:

W.: ¼ van Utrecht en ¼ van Valois en Bourgondië-Brabant-Limburg met hs. Vlaanderen en ingedreven spits.(Bourgondië-Blaton).

S.: Twee engelen.

L.: s philippi de bvrgvndia dei gra episcopi traiecten. (Mieris, xi 7.)

De dolfijn met het anker betreft waarschijnlijk de impresa van Filips.

Floris van Egmond

*1469-†1539

Graaf van Buren en Leerdam, heer van IJsselstein &c.

Ridder G.V. n° 124, Middelburg, 1505

Admiraal van de Zee 10.6.1506 -

Stadhouder van Gelre 1510-1515

Stadhouder van Friesland 1515-1518

Stadhouder van Holland en Zeeland 1518-1522

Egmond (van) comtes de Buren – Gueldre (Comtes de Buren et de Leerdam, 1492; ét. en 1548). Ec.: aux 1 et 4 chevronné d’or et de gu., de douze pièces (Egmond); aux 2 et 3 de gu. à la fasce brét. et c.brét. d’arg. (Buren). Sur le tout d’or à une fasce de sa., et un saut. échiq. d’arg. et de gu., br. sur la fasce (Ysselstein). Cq. cour.. C.: un panache en forme de pomme de pin, composé de plumes de sa.. L. d’or et de gu. (Rietstap)

Adolf van Bourgondië

Heer van Beveren, Veere en Vlissingen *1489-†1540

Ridder GV n° 141. Brussel, 1516

Admiraal 1517-1540

19e Kapittel, Barcelona, 1519

W.: ¼: 1&4: ¼: 1&4: blauw, bezaaid met gouden lelies, een rood-wit geblokte zoom; 2: 1|2 van Bourgondië en Brabant; 3. 1|2 van Bourgondië en Limburg. Hs.: Vlaanderen.  2&3: Blauw, drie gouden lelies en over alles heen een rode schuinbalk, de top goud, een blauwe dolfijn.. In het midden een Hs van Borselen: zwart, een zilveren balk. Boven het schild een markiezenkroon.

C.: Een uil op een helm met blauwe en gouden helmkleden.

O.: G.V..

Succeda à ſon Pere Philippe de Bourgougne aux terres de Beuere, & Tournham, & de la part d’Anne de Borſele sa mere, il herita les Villes de Vere, & Vliſſinghe en Zelande, comme eſtant fille, & principale heritiere de Wolfart de Borſele Comte de Grampré Seigneur de Veré, Cheualier de l’Ordre, & Gouverneur de Hollande, Zelande, & Friſe, & de Charlotte de Bourbon, fille de Louys Comte de Montpensier, & de Gabrielle de la Tour.

     Il eſtoit Admiral de la Mer de Flandre & accompagna auec ſon armée nauale, le Prince Charles en Eſpagne l’an 1517, & mourut en l’an 1540, le 7 jour de Decembre, ſon cœur fut tranſporté en l’Eglise Parochiale de Beures au Pays de Waes, au milieu du cœur d’icelle eſt vne tombe releuée de trois pieds, & au dessus une lame de cuiure dans laquelle eſt gravé cette inſcription.

Il auoit eſpouſé Anne de Berghes fille de Jean Seigneur dudict lieu, Cheualier , & Grand Doyen de l’Ordre, & d’Adrienne de Brimeu. Il eut d’elle Philippe de Bourgougne mort jeune. Maximilien de Bourgougne premier marquis de Vere, & Vlissinghe cheualier de l’Ordre, mentionné plus amplement en ſon lieu. Henry mort jeune. Anne de Bourgougne femme de Charles de Croy Prince de Chimay Et Iacqueline de Bourgougne mariée en premiere nopces à Iean de Flandres, Seigneur de Praet, & depuis à Jean Seigneur de Cruyninghe. [7])

Grafplaat van Adolf van Bourgondië

Cy giſt le Cœur de Meſſire Adolf de Bourgougne Seigneur de Beures, de la Verë &c. Chevalier de l’Ordre de la Toiſon d’Or, & Admiral de la Mer qui treſpaſſa le VII. jour de Decembre. XV^C.XL.

Object nummer: 72881

Plaatsnaam: Beveren [deelgemeente]

Instelling: Kerk Sint-Martinus [Beveren]

Vervaardiger: Onghena, Constant (graficus) 
Datum: 1801 - 1900

Permalink: http://balat.kikirpa.be/object/728

Maximiliaan van Bourgondië

*1514-†1558 ca

Admiraal-Generaal 7 XII 1540-1558

Stadhouder van Holland 1546

Ridder GV n° 208 (Utrecht 1546)

Een uitgebreide  beschrijving van de vlagvoering van de schepen van de admiraliteit werd gegeven door Filips van Kleef: Oudendijk, J.K. Een Bourgondische ridder over den oorlog ter zee. Philips van Kleef als leermeester van Karel V. Amsterdam, 1941. 

Bij de Ordonnantie van 1540 werd bepaald dat de oorlogsschepen naast de vlag van de admiraal ook de vlag van de keizer (Karel V) moesten voeren. (Sicking p. 70).

De Nederlandse tekst van de Ordonnantie van 27 december 1540 staat in: Groot Placaetboek vervattende de placaten… van de Hoogh Mogende Heeren Staten Generael der Verenighde Nederlanden. ’s Gravenhage, 1705 dl. VII p. 125.

De Franse tekst bij Denucé waarin het betreffende artikel staat luidt: 

„Item ordonnons que toutes navires de nostre obeyssance qui hantent et fréquentent la mer à cui quelles soyent ou quelconque bannyères quelles portent seront tenues de porter avec icelles noz bannyères, pennons et estandars avecq celles de nostre admiral, sur paine d’encourir l’amende de xxv Karolus pour la première foiz, de cinquante Karolus pour la seconde foiz, et pour la III^e foiz à paine de ban ou autre pugnicion arbitraire au profit de nostre dict admiral.”

1540-1558 Grootzegel van Admiraal Maximiliaan van Bourgondië. Scheepje met het wapen van Maximiliaan op het grootzeil. L.: sigillv maximiliani a burgondia d[omini be]veris ac veris m[a]ris prefecti. Staatsarchiv Hamburg.

(Ewe, H. Schiffe auf Siegeln. Rostock, 1972. n° 233)

Bourgogne de Beveren – Brab. (Marquis de Vere, 1555 M. ét le 1 juin 1558) Ec.: aux 1 et 4 e. éc.: a. et d. d’azur semé de fleurs-de-lis d’or; à la bord. comp. d’arg. et de gu.; b. et c. parti, d’un bandé d’or et d’azur, à la bord. de gu. et de sa. au lion d’or, arm. et lamp. de gu. (Brabant); sur le tout de ces quartiers de Flandre; aux 2 et 3 les armes de Bourbon ducs de Montpensier. Sur le tout les grandes écartelures de sa. à la fasce d’arg (Borssele, seigneurs de Vere). C. une chouette d’or. S.: deux lions, au nat.

(Rietstap)

Bourbon, ducs de Montpensier (M. ét) D’azur à trois fleurs-de-lis d’or; a une cotice de gu. dont la partie supérieur est d’or, ch. d’un dauphin pamé d’azur.

(Rietstap)

Op dit zegel is een vlag op de voorplecht te zien waarop een meermin is afgebeeld. Hiermee moet de admiraalsvlag zijn bedoeld die, afgaande op de top van de schuinbalk in het wapen van Maximiliaan, goud geweest moet zijn met een blauwe dolfijn.

De vlag van de admiraliteit bestond in 1544 uit twee ankers in schuinkruis. Volgens een kwitantie van 20 juni 1544 ‘wesende twee anckers makende een bourgoens cruus’.

Archieven van de Rekenkamers, Bijlagen: Pinchart, A.: Inventaire des Archives des chambres de comptes, précédé d’une notice historique IV-V (Brussel 1865-1879) Rijksarchief Brugge Archieven Brugse Vrije 1817 f. 38r. Bussche, E van den: Inventaire des Archives de l’ état à Bruges. Section première. Franc de Bruges. Ancien quatre membre de Flandre II Registres (Brugge 1884).

W.: ¼: 1&4: ¼: 1&4: blauw, bezaaid met gouden lelies, een rood-wit geblokte zoom; 2: 1|2 van Bourgondië en Brabant; 3. 1|2 van Bourgondië en Limburg. Hs.: Vlaanderen.  2&3: Blauw, drie gouden lelies en over alles heen een rode schuinbalk, de top goud, een blauwe dolfijn.. In het midden een Hs van Borselen: zwart, een zilveren balk..

C.: Een uil op blauwe en gouden helmkleden

O.: G.V..

Estoit fils d’Adolf de Bourgoigne Seigneur de Vere & de Beures, & d’Anne de Berges op Zoom, fille de Iean Seigneur de Berges & d’Adrienne de Brimeu; ledit Adolf fils de Philippe de Bourgoigne, Seigneur de Beures & d’Anne de Borsele Dame de Vere &c. Il eut la charge d’Admiral de Flandres & depuis, celle de Gouverneur & Capitaine General de Hollande, & de Zelande, apres le trespas de Louys de Flandres Seigneur de Praet.

    Il n’eut aucune generation de Louyſe de Croy, fille de Philippe Duc d’Aerschot, Marquis de Renty; & Comte de Porcean, laquelle, eſtant vuefue, ſe remaria à Iean de Bourgoigne Seigneur de Froimont. Il eut trois ſœurs, don’t l’aiſnée nommée Anne de Bourgoigne fut femme de Iacques Comte de Hornes ſans hoirs, & depuis de Iean Comte de Bossu; Antoinette de Bourgoigne, mariée à Charles de Croy Duc d’Aerschot, puis à Iacques d’Anneux Seigneur d’Abancourt Warlu; de laquelle alliance iſſit Iean d’Anneux Gouverneur d’Aueſnes qui de Charlotte de Glimes Dame de Wargny, procrea Philippe d’Anneux, premier Marquis de Wargny Baron de Creuecœur qui eſpouſa Albertine –Vrſule Schellaert, fille de Iean Baron de Dorenweert, & d’Urſule de Merode Dame d’Argenteau; Iacqueline de Bourgoigne troiſieſme ſœur de Maximilien, eſpouſa en premieres nopces Iean de Flandres Seigneur de Paret; puis en second lict, Iean Seigneur de Cruyninghe. [8])

Wapenbord op het 23^e Kapittel van het Gulden Vlies in Gent (1559).

St. Baafskathedraal, Gent.

W.: ¼: 1&4: ¼: 1&4: blauw, bezaaid met gouden lelies, een rood-wit geblokte zoom; 2: 1|2 van Bourgondië en Brabant; 3. 1|2 van Bourgondië en Limburg. Hs.: Vlaanderen.  2&3: Blauw, drie gouden lelies en over alles heen een rode schuinbalk, de top goud, een blauwe dolfijn.. In het midden een Hs van Borselen: zwart, een zilveren balk. Boven het schild een markiezenkroon. O.: G.V..

L.: Messire Maximilian de Bourg^ne marquis de la Vere, seigneur de Bevres. Trespassé.

Filips van Montmorency-Nivelle

1524-1568

Admiraal van de Zee 1558

Admiraal van Holland, Zeeland en Vlaanderen 1559-1567

Adolf II van Bourgondië-Beveren

Luitenant Admiraal 1522-1558

Admiraal? 1567

Zou nog voor de berechting van Hoorne tot Admiraal-generaal zijn benoemd